Nieustannie powtarzam, w co drugim artykule, że znajomość mechanizmów, czy to psychologicznych, czy pamięciowych, które kształtują naszą zdolność do nauki, jest niezbędnym elementem sukcesu w jakiejkolwiek dziedzinie. Innymi słowy, jeśli nazwiesz wroga, zyskuje on z miejsca materialny wymiar i tym samym możemy stawić mu czoła. Mówiąc o pamięci, nie sposób nie wspomnieć o jednym z najpotężniejszych przeciwników, jacy kiedykolwiek staną na Twoje drodze do sukcesu. Jest nim oczywiście pamięć krótkotrwała, a mówiąc precyzyjniej - jej ograniczona pojemność.

Jeśli miałbym strzelać, to prawdopodobnie nie słyszałeś specjalnie dużo na ten temat. Niestety, jest on notorycznie przemilczany, mimo że, jak wkrótce zobaczysz, jest to jedna z najważniejszych składowych skutecznej nauki.  

Cała dyskusja dotycząca więc tego, jak powtarzać informacje i tym podobne jest problemem drugorzędnym w porównaniu do nieprzeładowywania pamięci krótkotrwałej. Nie powinniśmy więc skupiać się od razu na tym, co powinniśmy zrobić z arbuzem, jak już będzie w butelce. Naszym głównym zmartwieniem powinno być, jak go "rozmontować", aby znalazł się w środku! 

Przykład przeładowania pamięci krótkotrwałej

Całość możemy przyrównać do sytuacji, którą już świetnie znasz. Dość szybko nadchodzi ten niezręczny moment, gdy wchodzisz na imprezę i zaczyna się rytuał przedstawiania. Po usłyszeniu zaledwie paru imion Twoja pamięć krótkotrwała wypina się na Ciebie i jedyny sposób, w jaki zapamiętasz kolejne z rzędu imię, to wyrzucenie z głowy poprzedniego. A teraz wyobraź, co będzie, jeśli ktoś zacznie dodawać informacje, dotyczące osoby, której tożsamości już zapomniałeś. Uczucie przytłoczenia, panika, pustka w głowie, czasami nawet bóle migreno podobne to klasyczne znaki sygnalizujące przeładowanie informacyjne, a więc pamięci krótkotrwałej.

To samo dzieje się za każdym razem, gdy próbujesz zapamiętywać zbyt wiele informacji naraz. Nic dziwnego, że wiele osób nawet nie próbuje tego robić. Jedną z konsekwencji takiego podejścia są mechanizmy, które opisałem w osobnych artykułach:

Jeśli czujemy się przytłoczeni światem lub daną koncepcją, to albo zaczynamy nadmiernie ją upraszczać, żeby złagodzić "ból informacyjny", albo odrzucamy samodzielne myślenie i zaczynamy wierzyć w różnego rodzaju prawdy objawione płynące z ust innych.

Dobra - starczy gry wstępnej. Powiedziałem już sporo o tym, że przekroczenie pojemności pamięci krótkotrwałej jest olbrzymim problemem. Zasadnicze pytanie brzmi jednak - ile wynosi ta pojemność?

Liczba Millera - Najczęściej powielany mit dotyczący pojemności pamięci krótkotrwałej

W pracy tej, Miller zauważył, że pojemność pamięci młodych dorosłych wynosi około siedmiu pozycji. Zauważył również, że jest ona w przybliżeniu taka sama dla bodźców o bardzo różnej ilości informacji - na przykład cyfry binarne mają po 1 bit; cyfry dziesiętne mają po 3,32 bitów; słowa mają po około 10 bitów. I jak to bardzo często bywa w świecie nauki, ktoś o koncentracji makaka na kwasie, przeczytał tę pracę i błędnie stwierdził, że pojemność naszej pamięci krótkotrwałej wynosi 7+- 2 bity informacji. Liczba ta została nazwana liczbą Millera (czasami prawem Millera).

W rzeczywistości, to co Miller starał się przekazać, to to, że pamięć krótkotrwała jest ograniczona pod względem liczby „kawałków”, które jesteśmy w stanie umieścić w głowie.

Oto to, co miał do powiedzenia w tym temacie:

Kontrast między terminami bit i kawałek służy również temu, aby podkreślić fakt, że nie jesteśmy w pełni pewni, co składa się na 1 kawałek informacji. Na przykład pojemność pamięci pięciu słów, które uzyskał Hayes równie dobrze można by nazwać rozpiętością pamięci 15 fonemów, ponieważ każde słowo zawierało około trzech fonemów. Intuicyjnie widać, że badani przypominali sobie pięć słów, a nie 15 fonemów, ale logiczne rozróżnienie nie jest od razu widoczne. Mamy tutaj do czynienia z procesem organizowania lub grupowania danych wejściowych w znane jednostki lub fragmenty.

Rzeczywista pojemność pamięci krótkotrwałej

W ostatnim zdaniu powyższej wypowiedzi widać jak na dłoni, jak inteligentnie Miller określił istotę 1 kawałka pojemności naszej pamięci krótkotrwałej. Nie jest to wartość, którą możemy w jakikolwiek sensowny sposób przedstawić w wymiernej postaci - jest ona wartością zmienną.

Czym jest 1 kawałek pojemności pamięci krótkotrwałej?

Pamięć krótkotrwała - 1 "kawałek" jako 1 sylaba

W tym przypadku widzisz dane słowo jako zbiór zbitek fonetycznych.

Przykład: powiedzmy, że uczysz się języka węgierskiego i chcesz nauczyć się następującego zwrotu: fekete halál – czarna śmierć.

Większość osób będzie miała kłopoty ze skojarzeniem tych słów z czymkolwiek, tym samym traktujemy wszystkie 5 sylab z tej frazy jako odrębne "kawałki". W tym przypadku Twoja pamięć krótkotrwała zostanie szybko zapełniona przez wspomnianą frazę. Dopóki nie przeniesiesz jej do pamięci długotrwałej, będzie Ci trudno zapamiętać cokolwiek innego.

Pamięć krótkotrwała - 1 "kawałek" jako 1 słowo (albo więcej)

Załóżmy, że tym razem uczysz się języka niemieckiego i chcesz zapamiętać słowo "die Information" (informacja). Mimo że jest to dla Ciebie nowe słowo, raczej nie może być traktowane przez Twoją pamięć jako coś nowego, bo możesz je już powiązać z polskim słowem "informacja".

Z tego właśnie powodu całe słowo może być traktowane jako 1 "kawałek".

Płynie z tego jeden ciekawy wniosek: im więcej znasz języków, albo im większa Twoja aktualna wiedza, tym łatwiej jest Ci zapamiętać nowe słowa, ponieważ automatycznie możesz znaleźć dla nich bardziej znaczące skojarzenia!

Teraz czas na bardziej skomplikowane przykłady.

Pojemność pamięci krótkotrwałej w praktyce

Przykład pojemności pamięci krótkotrwałej w językach obcych

Przykład: Wykorzystajmy jedno z moich ulubionych słów z języka niemieckiego: die Urheberrechtsverletzung (naruszenie praw autorskich).

Osoba początkująca, która dopiero zaczęła swoją przygodę z językiem, może mieć trudności z zapamiętaniem tego słowa. Zawiera ono 7 "kawałków" (sylab) albo nawet 8, jeśli uwzględnimy rodzajnik "die". To znacznie przekracza ograniczenie na poziomie 3-5 "kawałków".

Jednak osoba na zaawansowanym poziomie języka zapewne zauważy w nim 3 znajome słowa:

Dlatego też dla takiej osoby zapamiętanie powyższego słowa będzie jak najbardziej możliwe — obciążenie dla pamięci krótkotrwałej wyniesie tylko 3 kawałki.

Warto również wspomnieć, jak duża jest słuchowa pamięć krótkotrwała.

Dla bardziej zaawansowanych użytkowników przelicza się to na około 3-4 słów (pod warunkiem, że nie są one zbyt długie). Dla początkujących rzadko jest to więcej niż 2 słowa.

Przykład pojemności pamięci krótkotrwałej w języku polskim

Tym razem chciałbym zademonstrować Ci bardzo ekstremalny przykład tego, jak bardzo rozległa może być Twoja pamięć krótkotrwała.

Wyobraź sobie, że masz za zadanie zapamiętać i odtworzyć następujące ciągi informacji:

Modlitwa ta zawiera 62 słowa, tekst o Ali 6 i moja krótka lista losowych słów kolejnych dziesięć. Podsumowując, masz do zapamiętania 78 słów.  Z racji tego, że słowa te są nam znane, mamy do zapamiętania 78 kawałków, co teoretycznie powinno usmażyć naszą pamięć krótkotrwałą.

Czy tak rzeczywiście jest? Absolutnie nie!

Prawie każdy z nas zna zarówno tę modlitwę, jak i tekst na pamięć. Tym samym oba te elementy możemy policzyć jako 2 kawałki! Jedynym kłopotem będzie zapamiętanie listy tych losowych słów. I dopiero w tym momencie większość osób, które nie powiąże w jakikolwiek sposób tych słów polegnie. Z powyższego płynie cholernie ważny wniosek.

Konsekwencje używania gotowych materiałów dla pamięci krótkotrwałej

Załóżmy, że zdecydowałeś nauczyć się jednego ze słynnych zwrotów Monty Pythona po hiszpańsku.

Sądzę, że z dużą dozą pewności możemy założyć, że słowa w stylu "poduszkowiec" i "węgorze" nie są Ci znane na aktualnym poziomie znajomości języka.

Aerodeslizador – zawiera 5 "kawałków" (sylab) albo 4, jeśli wiesz już co oznacza słowo "aero"

Anguilas – zawiera 3 "kawałki" (sylaby)

Zakładając nawet najbardziej optymistyczny scenariusz, nadal musisz utrzymać 7 "kawałków" w pamięci. Krótko mówiąc, masz przerąbane!

Możesz powtarzać tę fiszkę w ANKI wiele razy, a mimo to szanse na jej zapamiętanie są nikłe. Bardziej prawdopodobne jest, że efektami takiego powtarzania będą uporczywy ból głowy i gorzki smak rozczarowania.

Dlaczego o tym mówię?

Ponieważ bardzo często tak wyglądają konsekwencje używania gotowych fiszek. To nie są zdania utworzone przez Ciebie. W większości przypadków zawierają one więcej niż jedno słowo, którego nie znasz i tym samym Twoja pamięć krótkotrwała nie może sobie z tym poradzić.

Myślę, że rozumiesz już, przynajmniej częściowo, dlaczego większość gotowych materiałów czy programów do nauki jest wysoce nieskuteczna. Ładnie podsumowuje to jeden z komentarzy uczestników mojego kursu Vocabulary Labs:

"Od 6 miesięcy próbowałem chyba wszystkich aplikacji, blogów, filmików i książek z naszej galaktyki i paru innych, bez większych skutków. Jedyne co mi się udało to zwiększyć swoje słownictwo pasywne (Teraz wiem, że coś takiego jest), ale żeby użyć aktywnie słowa, cały się napinałem, czerwieniłem i zaczynałem klasycznie się jąkać."

Pamięć krótkotrwała i jej rola w nauce - Podsumowanie

Pokuszę się o stwierdzenie, że największym błędem, jaki można popełnić w nauce to regularne przeciążanie pamięci krótkotrwałej. To właśnie ten mechanizm odpowiada w dużej mierze za negatywne skojarzenia, jakie wiele osób ma z nauką. Co więcej, reakcje te są, jak najbardziej uzasadnione. Próba przeciążenia pamięci roboczej skończy się najczęściej uczuciem przytłoczenia, złym samopoczuciem, bólem głowy i ostatecznie awersją do wszelkiej nauki. To właśnie dlatego, wiele osób patrzy się na książki, jakby ktoś je marynował w sosie z kiepów.

Pamiętaj, więc, że próba zapamiętania więcej niż 3-5 "kawałków" informacji naraz znacznie utrudnia naukę. Nie chodzi, to również o samą ilość, lecz o formę prezentacji informacji. Podczas korzystania z programów takich, jak ANKI, możemy bez większych problemów poradzić sobie z pojedynczymi informacjami, które są prezentowanie jedna po drugiej. Kłopot pojawia się, gdy jesteśmy zmuszeni wydobywać więcej kawałków jednocześnie.

Jednocześnie, to, co jest liczone jako "kawałek", zależy od Twojej aktualnej wiedzy. Im większą masz wiedzę, szczególnie w ramach jednej dziedziny, tym łatwiej będzie Ci zapamiętać nowe informacje, ponieważ Twoja wiedza, a więc zawartość pamięci długotrwałej, w naturalny sposób rozszerza Twoja pamięć krótkotrwałą.

Warto o tym pamiętać w chwilach zwątpienia, gdy zaczynamy podważać nasze szanse na nauczenie się języka czy innej umiejętności. Najtrudniejszy jest początek, gdy Twoja pamięć krótkotrwała nie ma oparcia w Twojej wiedzy z danej dziedziny. Z czasem jest już tylko lepiej!