Habituacja jest bez cienia wątpliwości jednym z najważniejszych praktycznych konceptów, które opisane zostały w psychologii. Jest ona niczym niewidzialna ręka, która niepostrzeżenie kształtuje praktycznie każdą dziedzinę naszego życia. Mimo to, w szeroko pojętym dyskursie publicznym, nie wspominając już o naszym zabiedziałym systemie edukacji, ciężko znaleźć o niej jakąkolwiek wzmiankę.

Jeśli mam być szczery, sam nie zdawałem sobie sprawy przez długi czas, jak ważny jest to temat. Uświadomiła mi to jedna z uczestniczek mojego kursu Vocabulary Labs, która, yhym, po naszej, zdawało się niewinnej wymianie opinii dotyczącej habituacji trafiła do psychoterapeuty. Zanim dojdziemy do tego, co nią tak wstrząsnęło, zacznijmy od krótkiej lekcji historii.

Krótka historia habituacji

Wiele osób po usłyszeniu tego cytatu, z miejsca się oburza. Z miejsca z odmętów świadomości gromko odzywa się głos, „Kogo nazywasz leniwym ćwoku? W ryj dać mogę dać!". Niestety, jest to prawda. Myślenie w najczystszej postaci jest ciężkie, ze względu na „energetyczne skąpstwo” naszego mózgu. Pomyśl ile energii kosztowałoby Cię nieustanne analizowanie wszystkiego, co widzisz lub słyszysz. Idąc ulicą, musiałbyś uważnie obserwować każdą twarz, witrynę sklepową lub drzewo. Każde zasłyszane słowo podlegałoby skrupulatnej analizie.

W tym scenariuszu moglibyśmy się zakładać, ile czasu zajęłoby, zanim trafiłbyś do pobliskiego psychiatryka, jako Człowiek Bóbr po bohaterskiej próbie uwolnienia Twoich pobratymców z zoo. 

Aby uchronić się przed zbytnim nadmiernym wydatkowaniem energii, oraz pobudzeniem przez zbyt dużą ilość bodźców, co notabene jest częścią podłożą epilepsji, mózg wycisza naszą reakcję na dany bodziec z czasem po wielokrotnej ekspozycji na niego. Jest to rodzaj selektywnej ślepoty.

Dzieci, czyli jak wygląda świat przed habituacją

Jeśli chcesz mieć świetny przykład tego, jaka jest różnica między odbieraniem świata, gdzie wszystko jest relatywnie nowe i pobudzające, a tym gdzie wszystko wydaje się zaśniedziałe i zleżałe, to przyjrzyj się zachowaniu małych dzieci. Każda krówka, która mignie im na polu podczas jazdy autem jest cudowna. Każda zabawka wygląda początkowo, jakby sam Jezus ją ciosał.

A my dorośli? Człowiek jedzie do Egiptu i na pytanie co tam robił odpowiada, "Wódę waliłem na basenie". "A co z piramidami? Przecież to jeden z cudów świata!". "Cud srud, panie, przecież, to sterta cegieł jest!"

Habituacja w nauce

Słusznie mówi się, że repetitio est mater studiorum (powtarzanie jest matką wiedzy). Sam ślepo wierzyłem w to bardzo długie lata. Mój dziadek lubował się w łacińskich sekwencjach, więc były mi wpajane, gdy byłem jeszcze małym dzieckiem. Możesz więc wyobrazić sobie rozmiar mojego dysonansu poznawczego, gdy okazało się, że nie jest to do końca prawda. Pozwól, że nakreślę Ci ciut szerszy obraz tego, jak to rzeczywiście funkcjonuje.

Brak urozmaicenia = habituacja

Habituacja w związkach

Wiele powiedziano i napisano o miłości i nie ma czemu się dziwić. To jedna  z najpiękniejszych emocji, jakich ktokolwiek może doświadczyć w życiu. Niestety, potęga miłości nie ma żadnych szans wobec aury obojętności, którą kreuje habituacja.

W pierwszej fazie zakochiwania się, wszystko wydaje się piękne. Lukier, puder i wróżki zębuszki czają się w każdym uśmiechu i dotyku naszego partnera. Niestety, magia ta stopniowo zanika. Nasz organizm zawsze stara się dążyć do homeostazy, a więc stanu równowagi. Sytuacja, w której nasz mózg jest codziennie zalewany obfitymi falami oksytocyny, serotoniny, dopaminy oraz endorfin, ma tyle wspólnego z równowagą, co wylizywanie kleju z rozklejonych kapci, gdy alkoholik robi sobie przerwę od picia. 

Mózg nie jest jednak głupi. Im więcej "kontekstów" zakoduje, które powiązane są z naszym wybrankiem, tym mniejszą reakcję będą one wywoływać przy następnym zetknięciu z nimi. Ani się obejrzymy i człowiek budzi się w bezbarwnej wersji rzeczywistości, gdzie w partnerze nie ma już nic pociągającego. Magia uleciała. Mózg jest jednak małym ćpunem, który potrzebuje nieustannej ekscytacji. Mija kolejny moment i nagle okazuje się, że z każdą kolejną wizytą w mięsnym Pani Krystyna wygląda coraz bardziej nęcąco. Ani te 65 lat już nie przeszkadza, ani bujny wąs.

To samo tyczy się sfery intymnej oraz pornografii. Zastanawiałeś się kiedyś, jakim cudem ludzie zaczynają od oglądania zwykłego, niewinnego stosunku na filmikach, a kończą na gang-bangach z udziałem 4 karłów i papugi? Habituacja. Nieustanne oglądanie, a więc wystawianie się na ten sam bodziec powoduje coraz mniejsze podniecenie. Potrzeba więc podkręcić wajchę intensywności, aby mózg był zaspokojony.

Najsmutniejsze w tym wszystkim jest to, ze nie trzeba dużo, aby przezwyciężyć habituację. Wystarczy dodanie dodatkowych bodźców, które zmienią „kodowanie kontekstowe” naszego partnera — dokładnie, jak w przypadku efektywnego przyswajania informacji. Może to być tak łatwe, jak pójście razem na spacer, jeśli ktoś tego zwykle nie robi. Pojechanie do innego sklepu. Ba, nawet separacja na parę dni.

I wydaje się, że właśnie powyższe tak wstrząsnęło uczestniczką Vocabulary Labs. Jej małżeństwo przeżywało mocny kryzys i uświadomienie sobie tego zjawiska przepełniło czarę goryczy i jednocześnie doprowadziło do zmiany.

Dobra, kończę ten wątek, bo czuje się brudny. Zaczynam brzmieć, jak wydanie specjalne Pani Domu. „Już w następnym numerze, dowiesz się, jak oszczędzić i stworzyć domowe jacuzzi przy pomocy 2 puszek fasoli i paczki grochu".

Habituacja w marketingu

Lubię raz na dłuższy czas poczytać sobie komentarze pod artykułami lub na YouTubie, aby zobaczyć, jak ludzie zapatrują się na różne tematy. Jeśli chodzi o marketing, to jedną z najczęściej spotykanych przez mnie opinii jest to, że wielkie koncerny niepotrzebnie marnują kasę na kampanie reklamowe. 

Habituacja - Jak kształtuje naszą zdolność do nauki i percepcję świata. Podsumowanie.

Habituacja jest jednym z najpotężniejszych i przydatnych zjawisk psychologicznych, które można poznać. Niepostrzeżenie przenika ona wszystkie dziedziny naszego życia, niespostrzeżenie kształtując, a właściwie wypaczając nasz odbiór rzeczywistości.

Dobrym sposobem na spostrzeżenie, że w jakiejś dziedzinie naszego życia zaszła habituacja jest uczucie znudzenia lub niedosytu. Oznacza to, że nasz mózg nie dostrzega już nic nowego i ekscytującego, jeśli chodzi o daną dziedzinę lub zagadnienie. Miał on tak częstą styczność z nimi, że uważa, że wszystko widział, wszędzie był, ale teraz już go to nie obchodzi.

Świadomość zaistnienia habituacji, a więc tym samym wyczulenie się na jej istnienie jest niezmiernie ważna, ponieważ uniemożliwia podjęcie walki z nią. I nie musimy się silić tu na skomplikowanie rozwiązania. Wystarczy przedstawić dane zagadnienie lub osobę w nowym świetle (tj. szeroko pojętym, nowym kontekście), aby wywołać reakcję ze strony mózgu, a tym samym wyrzuty dopaminy.

Taka jest prawda — nie ma nudnych tematów, czy też przedmiotów. Wszystko zależy od tego, jak podejdziemy do ich nauki oraz jak je przedstawimy.

Czy zauważyłeś w swoim życiu ślady habituacji, szczególnie jeśli chodzi o naukę? Daj mi znać w komentarzach!

SKOŃCZYŁEŚ (-AŚ) CZYTAĆ? CZAS NA NAUKĘ!

Czytanie artykułów online to świetny sposób na poszerzenie wiedzy. Smutne jest jednak to, że po zaledwie 1 dniu od ich przeczytania zapominamy większość napotkanych informacji.

Moją misją jest zmienić ten stan rzeczy. Stworzyłem 19 fiszek, aby ułatwić Ci przyswojenie informacji z tego artykułu. Wystarczy pobrać program ANKI i voila — możesz zacząć naukę!